جشن آذرگان چه روزی است؟ / چرا 9 آذر برای ایرانیان مقدس است؟ + آداب و رسوم
به گزارش آلارمین 9 آذر ماه به عنوان “آذر روز” یا “جشن آذرگان” شناخته می شود. اما جشن آذرگان چیست؟ چه روزی جشن آذرگان نامیده می شود و دلیل نامگذاری این روز چیست؟ به نظر می رسد این روزها بیش از هر زمان دیگری به تاریخ و گذشته کشورمان بی توجه هستیم! درست زمانی که باید این ثروت گرانبها را حفظ و گرامی بداریم تا میراثی بزرگ برای فرزندانمان به جای بگذاریم. در زمانی که جهان در حال گسترش فرهنگ و تاریخ خود در سطح جهانی است، چرا باید جلوی درخشش این گوهر را گرفت؟
در این مطلب قصد داریم جشن آذرگان را به شما معرفی کنیم و دلیل ناگذاری این روز باستانی و مهم ایرانیان را برای شما توضیح دهیم.
جشن آذرگان | آیین بزرگداشت روشنی و نور
جشن آذرگان در بدر نهمین روز از ماه آذر برگزار می‌شود؛ بر اساس گاه‌شمار زرتشتی، آذر روز از آذرماه فرصتی برای برپایی جشن روشنی و نور بوده است. جشن آذرگان از جشن‌های دوازده‌گانه سال است که در ستایش ایزد آذر (ایزد همه آتش‌ها) در این روز از سال برگزار می‌شود. زرتشت امر کرده که مردم در این روز آتشکده‌ها را زیارت کنند و به مشورت درباره کارهای جهان مشغول باشند. در نگاه ایرانیان باستان، آتش، اولین و مهم‌ترین عنصر حیات به شمار می‌آمد و آب در درجه دوم اهمیت قرار داشت. در آیین زرتشتیان آتش نماد پاکی و راستی اهورایی است؛ آتش در هر حالی رو به بالا می‌سوزد و نور و روشنایی به هر آنچه در اطرافش است می‌بخشد. ایزد آذر نگهبان آتش بود؛ ایرانیان جشن‌هایی موسوم به جشن آتش داشتند که آذرگان یکی از آن‌ها بود. در روز جشن آذرگان مردم به آتشکده‌ها رفته و پس از نیایش به درگاه اهورامزدا و جشن و شادی، بخشی از آتش مقدس را به نشانه تبرک با خود به خانه می‌آوردند و تا پایان فصل سرما از آن مراقبت می‌کردند تا خاموش نشود.
آذر و ایزد آذر در فرهنگ ایران
در یسنا، هات 62، ستایش‌های بسیار زیادی در مورد آذر وجود دارد؛ برازنده نیایش، گشایش‌بخش و پناه‌بخش از ویژگی‌های آذر اهورایی شمرده می‌شوند و از آذر اهورایی شادکامی، زندگی دراز، آسایش همگانی، کامروایی و روشنایی را طلب می‌کنند.
نتیجه افروختن نور ایمان اهورایی، آسایش آسان و فراوان، فرزانگی، افزونی، شیوایی زبان و هوشیاری روان، خرد بزرگ، نیک و بی‌زیان، دلیری، استواری، هوشیاری و بیداری، فرزندان برومند و کاردان،نیک کردار، آزادی‌بخش و جوانمرد خواهد بود.
آذر در اوستا «آتَر/ آتَرش» و در پهلوی «آتُر / آتَخش» و در فارسی امروز «آذر / آتش» نام دارد. در تاریخ و فرهنگ ایرانی آتش نسبت به سایر عناصر آفرینش از تقدس و جایگاه خاصی برخوردار است، چراکه با برافروختن آن گرما و جانی در کالبد دیگر پدیده‌های هستی جاری می‌شود و نوری ایجاد می‌کند که تاریکی را از بین می‌برد. همین نور، نشانی از آذر اهورایی است که جان و دل یاران و همراهان اهورامزدا را روشن می‌کند. از این جهت آتش «سوی پرستش» اهورا مزداست و آتش‌پرستان در طول تاریخ تا به امروز از آتش، این عنصر مقدس در آتشکده‌ها نگهداری می‌کنند.
برگزاری جشن آذرگان، اقدام دیگری است که در جهت پرستش آتش نزد ایرانیان انجام می‌شود و ویژه آتش و ستایش آذر اهورایی است. این مراسم بزرگداشت، همین جشن آذرگان است که در 9 آذر ماه برگزار می‌شود.
دلیل نامگذاری 9 آذر به نام جشن آذرگان
در گاه‌شمار ایرانی یا همان تقویم ایرانی در هر ماه به فرخندگی هم‌نامی روز و ماه، یک جشن باستانی برگزار می‌شد. در ماه آذر هم این جشن در نهم این ماه با نام جشن آذرگان و به نام ایزد آذر و بزرگداشت جایگاه آن در اندیشه ایرانیان برگزار می‌شود. آذر نهمین روز از هر ماه در گاه‌شماری اوستایی است و ماه نهم هر سال، با آگاهی از سی‌ویک روزه بودن ماه‌های کنونی در نیمسال نخست بهار و تابستان، جشن آذرگان برابر با سوم آذرماه در گاه‌شمار نوین بوده است. در واقع روز نهم از هر ماه ” آذر” یا ” اَتر “(Atar) نام دارد. آذر ایزد نگاهبان آتش و فروزه اهورامزدا و آتش‌ها است و به همین جهت ارزش و تقدس خاصی به نسبت سایر عناصر آفرینش دارد؛ جشن آذرگان هم یکی از جشن‌هایی است که در گرامیداشت آتش و ایزد آن برگزار می‌شود.
آیین‌های جشن آذرگان از دیروز تا به امروز
از جشن آذرگان در «برهان قاطع»، «فرهنگ جهانگیری»، «المدخل فی صناعة احکام النجوم» و «مروج الذهب مسعودی» با نام «آذرخش» یاد کرده‌اند.
نیاکان ما با بزرگداشت جشن آذرگان، در خانه‌ها و بام‌ها آتش می‌افروختند و آن روز را با شادی و شادمانی و خواندن نیایش‌ها و گستردن سفره آیینی با خوراکی‌های گوناگون در آتشکده‌ها که آذین‌بندی شده بودند، جشن می‌گرفتند.
در جشن آذرگان، بر آتش چوب‌های خوش سوز و خوش‌بو می‌نهادند و به مناسبت آغاز سرما، از آتش فروزان در آتشگاه، هر کس اخگری به خانه برده و آن آتش تا پایان زمستان در خانه‌ها فروزان بود و نمی‌گذاشتند خاموش شود. این آتش و روشنایی را نیک فرجام و فرخنده می‌دانستند.
در کنار مراسم‌های گوناگونی که در بزرگداشت این روز برگزار می‌شد و می‌شود، خواندن اوستا توسط موبد از قسمت‌های جدانشدنی جشن‌های این روز بوده است. «آتش نیایش»، پنجمین نیایش از پنج نیایش «خرده اوستا» یکی از نیایش‌هایی است که در آذر روز هرماه و از جمله در آذر روز از آذرماه خوانده می‌شود.
در روز آذرگان، آتشکده‌ها را نظافت و آذین کرده و لباس‌های نو و پاکیزه بر تن می‌کردند؛آرایش و پیرایش مو و ناخن نیز از اموری است که در این روز توصیه شده است. شاید امروز مثل گذشته به این مراسم توجه نشود، اما هنوز هم افرادی هستند که در سرتاسر کشور آیین‌ها را زنده نگه می‌دارند. در حال حاضر این مراسم را زرتشتیان و پیروان این دین در شهرهای کرمان، یزد، شیراز، تهران و دیگر شهرها، هم‌چنان برگزار می‌کنند.
